Hayatta Kalma Bıçağının En Önemli Özellikleri

EĞER değil, NE ZAMAN. Dünyadaki tüm hayatta kalma eğitmenleri ve uzmanları, iyi bir hayatta kalma bıçağının gerekliliği konusunda hemfikirdir. Hatta bazı uzmanlar "İyi bir hayatta kalma bıçağı, yaşam/ölüm arasındaki ince çizgidir” derler. En iyi hayatta kalma senaryosu, karşı karşıya kalmaktan kaçınmanız gereken olmasına rağmen, kampa, yürüyüşe vb. giderken hazırlıklı olmak çok önemlidir.

"Hayatta kalma bıçağı" terimi, bıçağın amacını tanımlar, hayatınızı kurtarmak için güveneceğiniz bıçak anlamına gelir. Hayatta kalma ihtiyaçları, vahşi doğada, ormanda, dağda, çölde, kentsel, afet, deniz, savaş durumlarında ortaya çıkabilir. Bu nedenle, bir "hayatta kalma bıçağı"nın dayanıklı, pratik olması ve hayatta kalma ile ilgili birçok ihtiyaç için bir araç olarak hizmet etmesi gerekir;

-Kesme / Delme

-Yarma / Oyma

-Kazı

-Barınak yapma

-Ateş yakma

-Yemek hazırlama

-Çekiç / Kaldıraç

-İlk yardım

-Kişisel savunma

-Avlanma

'Hayatta Kalma Bıçağı' nın Sahip Olması Gereken Özellikler

1- Sabit Bıçak

Bir 'Hayatta Kalma Bıçağı'nın sabit bıçak olması gerektiğini söylemeye gerek bile yok. Katlanır bir bıçağın kendine özgü kullanım alanı olmasına rağmen, güvenilirlik söz konusu olduğunda, bıçak güçlü olmalı ve zayıf noktalara sahip olmamalıdır. En iyi katlama mekanizmaları bile aşırı yük altında bozulabilir ve sadece ellerinizi/parmaklarınızı kesmek gibi kendinize zarar vermekle kalmaz, aynı zamanda en güvenilir hayatta kalma aracınızı kaybetme riskiyle de karşı karşıya kalırsınız. Katlanır bir bıçağın ucuna doğrudan baskı uygulayamazsınız, bu nedenle delmek için de kullanamazsınız.

 

2- Full Tang (Tek Parça) & Düz Bıçak Sapı (Arka Uç)

Full Tang (Tek Parça), bıçağın ucundan dibine kadar tek parça metal olarak uzandığı anlamına gelir. Kısmi tang (parça) bıçaklar zamanla çok daha kolay kırılabilir veya saptan gevşeyebilir, gevşemiş bir bıçak kullanmak son derece tehlikeli olabilir, çünkü en beklenmedik anda kırılabilir ve size zarar verebilir. Çeşitli kısmi tang (Parça) türleri vardır; yarım tang, fare kuyruğu, push tang, kısmi tang, iskelet, daralan tang. Bir 'hayatta kalma bıçağı'nda bunların hepsinden uzak durulmalıdır.

 

Full Tang bir bıçakta aranacak iyi bir özellik, bıçağın arka kısmının elciklerden dışarı doğru uzanmasıdır. Bu şekilde, bıçağınızın arka tarafını elciklere zarar verme ve kırma riski olmadan vurmak/çekiçlemek için veya delmek için tahta veya çekiç ile arkasına vurarak kullanabilirsiniz.

 

3- Bıçak Metali (Isıl İşlem Dahil)

Bıçağın en önemli özelliklerinden biri metal seçimidir. Metal seçiminde kilit nokta Performans/Fiyat oranıdır. Yüksek Karbonlu ve Paslanmaz Çelikler, bıçağın durumuna ve diğer özelliklerine bağlı olarak iyi seçimler olarak kabul edilir.

Metallerin detaylarına girmeden önce, bıçağın ısıl işleminin çok önemli olduğunu belirtmek gerekmektedir, çünkü bıçağa sertliğini veren ısıl işlemdir ve bu, Vakumlu Isıl İşlem Fırınlarında yapılmalıdır. Aksi takdirde, bıçakta dekarbürizasyon adı verilen ve bıçağın yumuşamasıyla sonuçlanan bir reaksiyon meydana gelir.

Her metalin farklı bir optimum sertlik derecesi vardır ve bir bıçağın sertlik derecesi metale bağlı olarak değişir. Genel olarak, hayatta kalma bıçakları için 58-64 HRC (Rockwell Sertlik) arasındaki derecelendirmeler tercih edilir.

Bıçak çeliğinin performansı dört ana faktör altında incelenir: kenar tutma, dayanıklılık, korozyon direnci, bileme kolaylığı.

Kenar tutuşu iyi olan bir bıçak keskinliğini daha uzun süre korur, bu da bıçağınızı çok sık bilemek istemeyeceğiniz için önemlidir. Bıçağınızı çok sık bilemek, bıçağınızı hızlı bir şekilde aşındırır. Ayrıca bıçağınız keskinliğini kolayca kaybediyorsa, yolculuklarınız sırasında yeniden bilemeniz gerekeceği, hatta bıçağınıza ihtiyaç duyduğunuz bir anda elinizde kör bir bıçakla kalabileceğiniz anlamına gelir. Bütçe çelikleri ve birinci sınıf çelikler arasında büyük kenar tutma performansı farklılıkları vardır.

Bıçağın dayanıklılığı, bıçakların ufalanmaya, çatlamaya, kırılmaya karşı direncini belirler. Hayatta kalma bıçaklarının, ağır görevlerin başarılı şekilde üstesinden gelebilmeleri için dayanıklı olmaları idealdir. Her çelik tipine özel önerilen sertlik aralığı vardır. Çelikler, önerilen sertlik aralıklarının dışında en yüksek performanslarını göstermezler.Örneğin, sertlik önerilenden daha düşükse, bıçak hem mukavemetini hem de kenar tutuşunu kaybeder, sertlik önerilenden daha yüksekse kırılgan hale gelir. Bu nedenle, çelik cinsini ve önerilen sertlik aralıklarını ve bıçağın bu aralıklarda üretilip üretilmediğini kontrol etmek önemlidir.

Kenar tutma ve bileme kolaylığı arasında bir denge olmalıdır. Bıçağınızın keskinliğini çok hızlı kaybetmesini istemezsiniz, ancak özellikle hayatta kalma durumlarında yeniden bilemeniz tüm gününüzü alacak bir bıçağa sahip olmak da pratik değildir. Bu nedenle, kenar tutma ve bileme kolaylığı arasındaki denge önemli bir konudur ve özellikle kesici alet yapımı için tasarlanmış, iyi denge oranına sahip çelikler üreten çelik markaları vardır.

Bıçaklar, çelik türünden bağımsız olarak Korozyona ve Paslanmaya eğilimlidir. Islak veya tuzlu ortamlar veya yemek hazırlarken asitli yiyeceklerle temas bıçağın paslanmasına neden olabilir. Paslanmaz çelikler karbon çeliklerine kıyasla daha yüksek korozyon direncine sahiptir ancak daha az dayanıklılığa sahiptir. Unutulmamalıdır ki paslanmaz çelik asla paslanmayan bir çelik değildir, hiç bakım yapılmazsa veya çok fazla ıslak, asidik, tuzlu ortama maruz kalırsa paslanır. Öte yandan, Karbon çeliklerinde paslanmayı önlemek için çok daha özen göstermek gerekmektedir. Bıçağın kaplanması etkili bir yöntemdir, ancak keskinleştirilmiş kenarlarda kaplama olmayacağından, kullandıktan sonra bıçağın ağzının yine de temizlenmesi gerekir. Mineral yağ veya pas önleyici/çıkartıcı sprey uygulamak paslanmaya karşı bıçağınızı korur.

4- Bıçak Geometrisi

Bıçağın geometri özellikleri, bıçak performansı, görev gerçekleştirme kabiliyeti, dayanıklılığı ve görünümü gibi çeşitli faktörlere etkendir.

a-Bıçak Şekli

Piyasada birkaç yaygın bıçak şekli vardır.

 

Drop point: muhtemelen piyasada en yaygın bıçak şekli, omurgadan bıçağın ucuna kadar dışbükey bir eğriye sahiptir. Kenarı, geliştirilmiş kenar uzunluğu ile kesme/dilimleme görevlerinde mükemmeldir. Çok yönlü bir bıçak olma özelliği ile popülerdir.

 

Clip point: tek bir farklılık ile drop-point bıçağa benzer bir bıçaktır; omurgası dışbükey eğri yerine içbükey eğriye sahiptir. Bu özellik, drop-point bıçağa kıyasla ayrıntılı çalışmalarda öne çıkar, ancak uç gücünden ödün verir.

 

Tanto: yüksek güçlü ve dayanıklı bıçak ucuyla bilinen bir taktik tasarım (Japon kılıçlarında zırhı delmek için kullanılmasıyla bilinir). Geliştirilmiş güç ve dayanıklılığa sahip uç kısmı, bu bıçağı delme görevleri için ideal seçim haline getirir. Bu nedenle, bu bıçağı hayatta kalma görevleri için güvenilir ve ideal bir seçim haline getirir.

 

Spear Point (Dagger Point): bu bıçak çoğunlukla saplama işleri içindir, ancak bıçaktaki çift taraflı bileme nedeniyle, uç ağır işler için güçlü değildir. Bu bıçak genellikle çift taraflı keskin kenarlara sahiptir. Çoğunlukla avcılık için kullanışlıdır.

 

Hawkbill: adını şahin gagası şeklinden alır. Özel tasarımı kullanım alanlarını sınırlar. Bu bıçak bahçe işlerinde ve savaş durumlarında mükemmeldir. Bu bıçağın dezavantajı, bıçağı keskinleştirmenin zor olması ve bunu yapmak için genellikle bir uzmana ihtiyaç duymasıdır.

 

Sheepsfoot: bu bıçağın düz bir kenarı vardır ve uca kadar omurga eğrileri vardır. Dilimleme sırasında kazaları en aza indirmek için özel olarak tasarlanmıştır. Parmağınızı omurgaya koyarak dilimleme yaparken kullanım ve manevra kolaylığı sağlar.

 

Reverse Tanto: güçlü ve dayanıklı bıçak ucuyla tanınan bir başka bıçak tipi. Sheepsfoot gibi kazalar için artırılmış koruma ve tantoya kıyasla daha az güçlü uç yapısı ile bilinir.

 

Kukri: bu bıçak eskiden orduda bir silah olarak popülerdi ancak şu anda çoğunlukla çiftçiler ve toplayıcılar tarafından kullanılan bir bıçaktır. Eşsiz şekli, sebzeleri hasat etmeyi ve çalıları temizlemeyi harika kılar.

 

Trailing point: bu bıçağın ayırt edici özelliği, yukarı doğru eğimli omurgasıdır. Geniş, kavisli bir kesme alanı sağlar, bu da onu dilimleme ve deri yüzme işleri için harika kılar. Bu bıçak, deri yüzme ve fileto bıçağı olarak avcılar arasında popülerdir. Bu bıçağın en büyük dezavantajı, hassas işler için tasarlanmış olması sebebiyle, ucunun kolayca bükülebilir veya kırılabilir olmasıdır.

b- Bıçak Uzunluğu (10.5 cm – 16.5 cm / 4.2” – 6.5”):

Toplam Uzunluk (21.5 cm – 28 cm / 8.5” – 11”):

Bir hayatta kalma bıçağının önemli bir özelliği, bıçak uzunluğu ve toplam uzunluktur. Bıçağın bu özellikleri taşıma kolaylığını, yiyecek hazırlama, barınak oluşturma vb. gibi kullanım çeşitliliğini etkiler. Bu nedenle, bir bıçağın bıçak uzunluğu ve toplam uzunluğu, çok yönlü olacak kadar uzun ancak hantal olmayacak kadar kısa, yani belirli bir aralıkta olmalıdır. Farklı durumlar farklı boyutta bıçaklar gerektirse de, hayatta kalma uzmanlarından toplanan görüşler, 10,5 cm – 16,5 cm (4,2” – 6,5”) bıçak uzunluğuna ve 21,5 cm – 28 cm (8,5” – 11”) toplam uzunluğa sahip bir bıçağa sahip olmanın pratik olduğunu göstermektedir.

c-Bıçak Kalınlığı (4mm – 6 mm / 0.16” – 0.24”):

Belirli kalınlık aralığı, dayanıklı, ömürlük hayatta kalma bıçağı sağlar. Bu özellik, gerektiğinde manivela aracı olarak kullanırken güç için de önemlidir. Çok ince bir bıçakla ağır işler yaparken kırılmayla karşılaşabilirsiniz. Öte yandan, çok kalın bıçak ağır olur ve detay çalışmalarında da sorunlara neden olabilir.

 

d- Eğim (Bevel) Tipi : Düz (Flat) / Scandi

Bıçak ağız yapıları için çeşitli eğim tipleri ve çalışmalar mevcuttur. Şüphesiz mükemmel bir hayatta kalma bıçağı, düz veya scandi eğimli olmalıdır.

Üretimi daha kolay olan bazı içbükey (hollow) ağız yapılı bıçaklar, outdoor hatta hayatta kalma bıçakları olarak tanıtılmaktadır, ancak bu tür ağız yapıları ağır işler için uygun değildir ve stres altında kırılmaya eğilimlidir. Bu nedenle, içbükey (hollow) ağız yapısı, hayatta kalma bıçağında kaçınılması gereken bir özelliktir.

 

e-Eğim (Bevel) Açısı:

Eğim açısı bileme açısı ile karıştırılmamalıdır. Bıçağın hem dayanıklılığı hem de kesme performansı için eğim açısı önemlidir. Eğim (Bevel) açısı kesme performansını (mekanik avantaj) kaybetmemesi için çok geniş olmamalı ve strese dayanabilmesi ve ağır işleri kırılmadan yapabilmesi için çok dar olmamalıdır.

Bu özellik tek başına değerlendirilemez çünkü bıçak kalınlığı ve metal seçimi buna doğrudan etki eder. Bıçak metali yeterli dayanıklılıkta değilse, bıçağın kırılmaması için eğimi geniş bırakılmak zorunda kalınabilir, bu nedenle bıçaktan çok bir baltaya dönüşür. Öte yandan, eğer eğim çok keskinse, bıçak daha çok yüksek kesme kabiliyetine sahip bir mutfak bıçağı gibi olur, ancak ağır işlerde başarısız olur ve kırılma ile karşı karşıya kalır.

 

 

Grafik 1, kenar açısı ne kadar düşük olursa bıçağın o kadar keskin olduğunu, kesme performansının arttığını ancak göreceli kenar mukavemetinin azaldığını göstermektedir. Kenar açısını artırarak kenar mukavemetini de artırırsınız ancak kesme performansını düşürürsünüz.

Bu konuda önemli bir nokta, yüksek kaliteli metal seçimleri ile daha düşük kenar açılarında daha yüksek kenar mukavemeti elde edilebilir, yani daha yüksek kesme kabiliyeti ile daha yüksek kenar mukavemeti elde edilebilir olmasıdır.

 

 

f-Bıçak Sırtı: 90⁰ Sırt

90⁰ sırta sahip bir omurganın sahada birçok kullanımı vardır ve ateş yakarken magnezyum çubuğuna sürtmeye izin verir. Bazı bıçakların balık sırtı veya farklı omurga tipleri vardır, bu, omurganın magnezyum çubuğuna sürtülememesine neden olur, bu sebeple kullanıcı ateş yakmak için magnezyum çubuğuna bıçak sırtı yerine bıçağın ağzını sürtmek zorunda kalabilir, bu da bıçak ağzının körelmesi veya kırılması gibi zarar görmesine sebep olur.

 

 

 

Ateş yakmanın yanı sıra, 90⁰ omurganın kav için ağaçtan kabuk kazımak gibi başka kullanım alanları da vardır. Bıçak sırtının yanı sıra, bıçağın kordon deliği (lanyard hole) kısmının da 90⁰ omurga yapısına sahip olması, bu şekilde kullanım imkanları sağlamaktadır.  

 

 

5- Kanca / Bıçak Sırtında Testere (Serration)

Hayatta kalma durumlarında fazla kullanımları olmadığı için bir hayatta kalma bıçağında bu özelliklerden kaçınılmalıdır. Kancalı bıçak genel olarak özel bir alettir, ancak bu özelliğe sahip bir bıçağı hayatta kalma bıçağınız olarak kullanmak, elinize takılabileceği veya sizi yaralayabileceği için tehlikeli olabilir. Ayrıca omurgadaki testere de kolayca körelmesi ve vahşi ortamlarda tekrar bilemenin neredeyse imkânsız olması sebebiyle hayatta kalma bıçaklarında çok kullanışlı bir özellik değildir, bunun yerine batonlama vb. işlemlerde daha kolay kullanım sağlaması sebebiyle düz bıçak sırtı daha kullanışlıdır.

 

6- Düz veya Kısmen Testereli (Partially Serrated) Bıçak Ağzı

Testereli kenarların kullanım alanları vardır, ancak vahşi ortamda yeniden bilenmeleri neredeyse imkânsız olduğundan, bir hayatta kalma bıçağında düz kenar daha uygun ve iyi bir seçimdir. Testere kenarlı bıçak kullanırsanız, testere kenarlar köreldiği zaman yanınızda çok daha kısa kenarlı bir bıçak ile kalırsınız. Hayatta kalma durumlarında bıçağınızdan tam verimlilik alabilmeniz çok önemlidir. Bıçağın en az bir tarafının güvenli olması hem bıçağı kullanırken hem de taşırken, kullanıcın kendisine zarar vermemesi açısından dikkat edilmesi gereken bir konudur.

 

7-Kordon Deliği

Bıçağınızı kaybetmeyi önlemenin önemli bir yolu, kordon deliğinden bir paracord geçirmek ve bileğinize bağlamaktır.

8-Jimping

Bu özellik, "kesinlikle olması gereken bir özellik" olmaktan daha çok, faydalı bir özelliktir. Sırt kısmında bulunan bu çentikler, ateş yakmak için "featherstick” yapma veya ahşap işleme gibi ince işler için bıçağınızı kullanırken başparmağınızı yaslayıp kullanmanıza imkân sağlar, bu sayede bıçağınız kaymaz.

9-Çıkarılabilir Elcikler & Elcik (Kabza) Malzemesi

Bir hayatta kalma bıçağının elciklerinin çıkarılabilir olması önemli bir özelliktir. Bu özellik, ihtiyaç durumunda elcikleri çıkarıp bıçağı uzun bir çubuğa yerleştirmenize ve mızrak olarak kullanmanıza imkân sağlar. Bir hayatta kalma bıçağında yuvarlak yüzeyli elcikler yerine düz yüzeyli elciklerin bulunması da uygun bir seçim olacaktır, çünkü düz yüzeyli elcikleri bıçaktan çıkaramasanız bile yuvarlak yüzeyli elciklere göre daha kolay ve güçlü mızrak yapabilirsiniz.

Elcik malzemesi için uygun seçenekler, yüksek dayanıklılığa sahip kompozit malzemelerdir. Örneğin, G-10, olağanüstü dayanıklılığı, boyutsal kararlılığı, elektrik yalıtım özelliği, mükemmel yanmazlık derecesi, neme karşı direnci, yağa maruz kaldığında bile kaymayı önleme özelliği ile bilinen en iyi elcik malzemesidir. Micarta ve karbon fiber elcikler de kabza için uygun seçeneklerdir. Öte yandan kauçuk veya enjeksiyon elcikler, bir hayatta kalma bıçağında kabza malzemesi olarak tercih edilmemelidir.

10- Sivri (Dik) uç & Uç/Arka Hattı

Etkili delme işlemleri için sivri uç, hayatta kalma bıçağının son derece önemli bir özelliğidir. Açılı, yuvarlak veya "trailing point” bıçaklardaki gibi uç tiplerinden hayatta kalma bıçaklarında kesinlikle uzak durulmalıdır.

Bıçağın ucunun ve arka kısmının aynı hat üzerinde olması da faydalı ve kullanım kolaylığı sağlayan bir özelliktir. Kullanım sırasında bıçakta meydana gelen tork ve burulmayı önler ve eğer bıçağınızın kabzasına arkadan delme işlemi için vuruyorsanız, bu sırada oluşacak güç israfını engeller ve tutuşunuzu kaybetme riskini de ortadan kaldırır.